Het effect van een echtscheiding binnen de eigen familie
Wanneer een echtscheidingsverhaal onze oren bereikt, denken we in de eerste plaats aan de twee mensen die niet langer als ‘koppel’ door het leven zullen gaan. Dat dit gebeuren ook een weerslag heeft op de betrokkenen die onder hetzelfde dak wonen, daar kunnen we inkomen. De aandacht en zorg voor de kinderen binnen zo’n situatie krijgt ook meer aandacht binnen het werkveld van familiale bemiddeling. Maar beseffen we ook voldoende dat het echtscheidingsverhaal een effect heeft op de bredere familie?
Een familie is een micro-samenleving
Een familie is een micro-samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden voelen door een mogelijke bloedband en/of de sinds jonge leeftijd frequent gedeelde familiegeschiedenis. Deze verbondenheid bestaat bijkomend door een kluwen aan normen, waarden en afspraken, die al dan niet openlijk gecommuniceerd worden en waarbij elk familielid geacht wordt zich er loyaal naar op te stellen.
Zowel in goede als in slechte tijden zijn deze afspraken actief die de onderlinge verhouding van familieleden bepalen. Een scheiding schudt het familiesysteem grondig door elkaar en tegelijkertijd probeert elk familielid stand te houden in het vertrouwde systeem.
Elk scheidingsverhaal is uniek
Zoals elk echtscheidingsverhaal uniek is, is ook de beleving ervan bij elk individu authentiek en kan dit gebeuren een heftige opschudding veroorzaken binnen het familiaal leven. Waar sommige families erin lukken om samen op een ondersteunende manier door het scheidingsproces te groeien, kan dit voor anderen een bron vormen voor allerlei miscommunicaties over de huidige normen en waarden. Dit kan zelfs tot verdeeldheid leiden, zeker als de familie daarvoor ook al niet echt spraakzaam was over dieperliggende en confronterende thema’s.
Afhankelijk van het verloop van de echtscheiding en het effect ervan kunnen er verschillende soorten van conflict ontstaan. In sommige families leidt dit tot openlijke discussies en ruzies. Bij andere ontstaat er een fase van koude oorlog en onuitgesproken onderhuidse spanningen, al dan niet in combinatie met vermijdend gedrag. Wanneer zulke situaties escaleren en te lang blijven aanhouden, leidt dit tot het ervaren van afstand, zich niet langer verbonden voelen met de familie met mogelijks eenzaamheid tot gevolg. Dit kan in extreme situaties leiden tot het daadwerkelijk verstoten van familieleden.
Als het koppel in scheiding kinderen heeft, kan de loyaliteit van tantes, nonkels, grootouders en verdere familieleden naar de kinderen en hun ouders toe sneller aan de oppervlakte komen. In andere extreme gevallen kan het zelfs zijn dat familieleden de kinderen verstoten uit loyaliteit naar één van de scheidende ouders toe. Dit kan bijvoorbeeld bij grootouders tot stand komen vanuit een angst om het contact met hun eigen kind te verliezen, waarbij ze alleen nog de optie zien om hun kleinkinderen en de ex-partner te verstoten. Ook tantes en nonkels kunnen dit gedrag vertonen uit loyaliteit naar hun scheidende broer of zus toe. Vaak zit hier een ingewikkeld en hartverscheurend verhaal achter over tegengestelde individuele belangen, behoeften, emoties en onopgeloste kwesties die al enkele generaties meegaan in de familiegeschiedenis. Hierdoor ontstaat een klimaat van zelfbehoud en zelfbescherming, maar die in de kern geen enkele betrokkene onberoerd laat.
Ook scheidende koppels zonder kinderen komen pijnlijke belevenissen en hartverscheurende familietaferelen tegen. Een ophoping van zulke belevenissen leidt bij alle betrokkenen tot verwarring, verdriet, pijn, boosheid en kan escaleren tot een gevoel van stress, frustratie en onmacht. Vaak leidt dit in het tijdelijk of soms definitief afstand nemen van elkaar.
Constructief scheiden, komt de hele familie ten goede
Als het mogelijk wordt om als familie constructief door het echtscheidingsproces te groeien, komt elk individu er krachtiger uit. Naarmate echtscheiding een meer vertrouwd en frequent optredend fenomeen wordt binnen onze maatschappij zoeken steeds meer grootouders, tantes, nonkels en verdere familieleden hulp voor het leren omgaan met hun eigen individuele indrukken en emoties. Ook zij willen leren omgaan met de veranderde situatie en een keuze hebben in hun omgang met de betrokkenen in de toekomst. Wat familieleden naast deze pijnlijke situatie gemeenschappelijk hebben, is hun behoefte om deel uit te maken van hun familie waarin ze zich geborgen voelen met anderen en zich tegelijkertijd voldoende gezien, gehoord en gerespecteerd voelen over hun eigenheid.
Een combinatie van persoonlijke coaching en familiale begeleiding biedt hulp om helderheid en evenwicht te brengen in de negatief optredende spiraal, emoties en indrukken zodat de situatie weer overzichtelijk en hanteerbaar wordt. Bijkomend kan familiale bemiddeling ruimte en veiligheid bieden om weer met elkaar op een constructieve manier in gesprek te gaan.
