Hoe een crisis een opportuniteit met zich meebrengt: jongeren stimuleren in zelfstandig denken en authentiek leiderschap

Door het Coronavirus en de gestelde maatregelen wordt ons vertrouwd onderwijssysteem grondig door elkaar geschud. Zal dit leiden tot leerachterstand en dienen we zo snel mogelijk terug naar het ‘oude normale’ te gaan? Of schuilt er in deze plotse verandering een opportuniteit om jongeren te stimuleren in zelfstandig denken en authentiek leiderschap?

Een crisissituatie drukt ons met de neus op de feiten, zowel in de positieve als de negatieve zin

• Ja, nog steeds is het niet voor iedereen vanzelfsprekend om over een computer te beschikken. Er zijn al solidaire initiatieven ondernomen waarbij instanties en scholen hun leerlingen aan computers helpen. En het is misschien een idee om dit voortaan bij de start van een nieuw schooljaar onmiddellijk aan te pakken.
• En ja, sommige studenten beschikken over een eigen computer maar voelen zich onzeker en onbeholpen bij het online systeem.
• Maar ook ja, voor sommige studenten voelt dit als thuiskomen. Ze behalen via online scholing betere resultaten dan in de klas.

Zo geven hoog sensitieve leerlingen de feedback dat ze zich thuis beter kunnen concentreren. In de klas werden ze snel afgeleid door bijvoorbeeld het gezoem van de lamp, het verkeer op straat en het geroezemoes van de groep. De omkaderde bubbel van hun computer en hoofdtelefoon leidt hun focus naar de uitleg van de leerkracht en de leerstof, wat zich succesvol vertaalt in hun scores voor voltooide opdrachten.

Anderzijds verneem ik van een aanzienlijke groep studenten uit de laatste graad secundair onderwijs dat ze hun school- en leermotivatie volledig kwijt zijn. Ze voelen geen of onvoldoende aansluiting met hun levensvisie en de vooropgestelde visie van het schoolsysteem. Ze voelen ook een druk door maatschappelijke verwachtingen. Daarbovenop leiden escalerende communicatieproblemen met docenten en ouders voor deze jongeren tot isolatie en spijbelen. De huidige veranderingen in dit Coronatijdperk nodigen ons uit tot flexibiliteit.

Het effect van een crisis, een plotse verandering of vernieuwing,  is van mens tot mens verschillend. Wat bij de ene persoon onzekerheid en angst teweeg brengt, kan bij de ander leiden tot rust en vertrouwen.

We kunnen sommige aspecten vanuit het vertrouwde schoolsysteem meenemen naar het nieuwe onderwijssysteem. Tegelijkertijd wordt ook duidelijk wat niet langer de huidige behoeften invult en waar er nog werkpunten zijn. Het veranderen van een situatie hoeft dus niet te betekenen dat we alles waarmee we vertrouwd waren overboord moeten gooien. Mogelijks dienen we wel open te staan voor vernieuwing.

Het spreekt vanzelf dat de werkwijze, leerinhoud en voorwaarden in overeenstemming zijn met de ontwikkeling van kinderen en jongeren. We kunnen van een zevenjarige niet dezelfde zelfstandigheid en zin voor verantwoordelijkheid verwachten als bij een zeventienjarige. We kunnen hen wel ontwikkelingsgerichte kansen bieden om hun zelfstandig denken en authentiek leiderschap te ontdekken.

Het online studeren brengt volgende voordelen met zich mee:

• Na het ontvangen van een weekoverzicht bepalen studenten zelf de volgorde en manier waarop ze hun deadlines afwerken. Zo leren ze zelfstandig hun taken beheren, wat een gevoel van beslissingsrecht en verantwoordelijkheid geeft;

• Jongeren bewaken zelf hun dagindeling met momenten van inspanning en ontspanning. Hierdoor kunnen ze beter aansluiten bij hun biologisch ritme. De ene persoon kan zich perfect om 8.00 uur in de ochtend concentreren. De ander start liefst om 10.00 uur met school na bijvoorbeeld in de ochtend eerst te sporten;

• Elke persoon heeft een eigen leertempo dat per vak of thema verschillend kan zijn. Het ene hoofdstuk is al gemakkelijker dan het andere. Zo kunnen de online video’s meerdere keren bekeken worden. Anderstalige conversaties die nu nog moeilijk te begrijpen zijn, kunnen ze op eigen initiatief ontleden en herhalen tot de gewenste doelstelling bereikt is. In de klas besluit een leerkracht om na 1 of 2 keer verder te gaan om een middenweg te zoeken tussen de verschillende leertempo’s en om de opgelegde tijdlimiet van 50 minuten te respecteren;

• Door de afgelijnde bubbel met computer en hoofdtelefoon zoomen studenten meer in op het moment. Wanneer een thema een oprechte interesse opwekt, is de stap naar het verder onderzoeken van andere bronnen een kleine stap. Je zit namelijk helemaal in de flow van het moment en het thema. ’s Avond na wordt de kans op het ondernemen van die extra stap veel kleiner, omdat de student ondertussen veel meer en andere lessen te verwerken kreeg of moe is en op dit moment nood heeft aan ontspanning;

• Ontspanning kan ook echt ontspanning zijn. Het opgelegd kwartiertje pauze eindigt vaak in het praten met medestudenten over school. Hoeveel werknemers zijn er niet die tijdens de lunchpauze eigenlijk al pratend met collega’s gewoon verder werken. Een pauze kan nu ook echt een onderbreking zijn, waar even tijd wordt gemaakt voor de ingeving van het moment. Nu kan je echt je batterijen opladen.

Op deze manier moedigen we studenten aan om zelf initiatieven te nemen en kritisch te denken. Het is een stimulatie om hun eigen mening concreet vorm te geven. Ze kunnen nu een belangrijk deel van hun dag mee actief bepalen, wat ze extra motivatie geeft. Ook voor leerkrachten schuilt er een opportuniteit in het online aanbod. Er kan veel meer creativiteit in verwerkt worden, waardoor studenten zowel visueel als auditief en meer aansluitend op hun leerstijl geprikkeld worden. Zo nemen we ook afscheid van de vertrouwde tijdsbesteding aan school, omdat het online leren door de afgelijnde focus op een complexe hoeveelheid prikkels veel intensiever is. Er ontstaat dan wel meer vrije tijd na het beluisteren en bekijken van lessen met meer ruimte voor reflectie en integratie.